Tiêu chuẩn độ dốc thoát nước hạ tầng & dân cư đúng kỹ thuật

Trong thiết kế và thi công hệ thống thoát nước, việc tuân thủ tiêu chuẩn độ dốc thoát nước đóng vai trò then chốt giúp đảm bảo thoát nước hiệu quả, tránh tình trạng ứ đọng, tắc nghẽn hay tràn ngược chất thải. Độ dốc phù hợp không chỉ hỗ trợ dòng chảy tự nhiên mà còn góp phần bảo vệ tuổi thọ của đường ống và công trình liên quan. Bài viết sau sẽ giúp bạn hiểu rõ các tiêu chuẩn cần thiết khi xác định độ dốc cho hệ thống thoát nước.

Vai trò của độ dốc ống thoát nước 

Độ dốc ống thoát nước là yếu tố quyết định tới dòng chảy của nước thải. Độ dốc quá lớn hay quá nhỏ có thể dẫn tới các vấn đề như: 

• Độ dốc quá nhỏ: Nước thoát không được, dễ gây tắc nghẽn đường ống. 
• Độ dốc quá lớn: Dòng chảy cuốn nước nhanh nhưng không loại bỏ được chất rắn gây lại trong ống. 

Chính vì thế, tính toán và lắp đặt chính xác độ dốc ống thoát nước có vai trò: 

• Tính toán và lắp đặt độ dốc đường ống thoát nước đúng kỹ thuật giúp hệ thống thoát nước vận hành trơn tru, hiệu quả. Do đó, cần xem xét và lựa chọn kỹ lượng đơn vị kỹ sư vẽ bản thiết kế và đội hình thi công uy tín, chuyên nghiệp. 
• Độ dốc đạt chuẩn sẽ giúp dòng nước chảy theo chiều nghiêng tự nhiên, tránh bị ứ đọng. Khi nước có đủ độ dốc, nó sẽ chảy đều và không bị đọng lại trong ống, giảm nguy cơ gây tắc nghẽn.
• Đối với độ dốc ống thoát xí, việc lắp đặt đúng tiêu chuẩn rất quan trọng. Nếu không lắp đặt đúng tiêu chuẩn thì sau thời gian sử dụng sẽ dễ bị tắc nghẽn gây bất tiện khi sử dụng và gặp nhiều hệ lụy như: Hỏng đường ống nước, rò rỉ nước, gây ảnh hưởng tới sức khỏe của người sử dụng và làm giảm chất lượng đường ống. Từ đó, gây tốn kém kinh phí để sửa chữa và thay thế đường ống mới. 
• Tránh đường ống thoát nước chạm vào đường long mạch của ngôi nhà. Đặc biệt trong phong thủy không nên đặt đường ống thoát nước phía trên nhà bếp vì nước và lửa kỵ nhau.

Bạn đã biết cách vệ sinh cống thoát nước và bảo dưỡng tại nhà chưa? Cùng tham khảo các cách trong bài viết tại Hưng Thịnh nha

Tiêu chuẩn độ dốc thoát nước hạ tầng đạt chuẩn

Tiêu chuẩn độ dốc thoát nước hạ tầng lý tưởng thay đổi tùy thuộc hệ thống thoát nước cụ thể. Dưới đây là một số tiêu chuẩn phổ biến:

Độ dốc tối thiểu

Độ dốc thoát nước được quy định theo tiêu chuẩn nhằm đảm bảo dòng chảy liên tục, tránh tình trạng ứ đọng hay tắc nghẽn. Đối với hệ thống thoát nước mưa và nước thải, các mức độ dốc cụ thể được áp dụng như sau:

• Hệ thống thoát nước mưa: Độ dốc nhỏ nhất được yêu cầu là 0,5%, tương đương với 5mm trên mỗi mét chiều dài của ống hoặc cống thoát nước. Mức độ dốc này giúp nước mưa thoát nhanh, hạn chế tình trạng ứ đọng và ngập úng.
• Hệ thống thoát nước thải: Hệ thống thoát nước thải yêu cầu độ dốc tối thiểu 1%, tương đương 10mm trên mỗi mét chiều dài. Do nước thải thường chứa cặn bẩn và chất rắn lơ lửng, độ dốc này giúp hạn chế lắng đọng và ngăn ngừa tắc nghẽn đường ống.

Độ dốc tối đa

Ngoài ra, tiêu chuẩn độ dốc cũng quy định rõ về độ dốc tối đa để tránh tình trạng xói mòn hoặc hư hỏng hệ thống đường ống: 

• Hệ thống thoát nước mưa: Độ dốc tối đa thường được giới hạn ở mức 5% (tức 50mm trên mỗi mét chiều dài). Nếu độ dốc vượt quá ngưỡng này, dòng chảy có thể quá mạnh, dễ gây xói mòn và làm hư hỏng hệ thống ống dẫn.
• Hệ thống thoát nước thải: Độ dốc tối đa được giới hạn ở mức 3%, tương đương 30mm trên mỗi mét chiều dài. Mức độ này giúp kiểm soát tốc độ dòng chảy, tránh tình trạng xói mòn và bảo vệ cấu trúc đường ống hiệu quả.

Rãnh thoát nước

Độ dốc tối thiểu của rãnh thoát nước phụ thuộc vào vật liệu bề mặt:

• Mặt lát asphalt: tối thiểu 0.003
• Mặt lát đá dăm hoặc đá tảng: tối thiểu 0.004
• Mặt rải cuội, sỏi: tối thiểu 0.005

Tiêu chuẩn độ dốc thoát nước dân cư

Tiêu chuẩn độ dốc thoát nước dân cư phụ thuộc vào nhiều yếu tố như loại nước thải (nước mưa hay nước thải sinh hoạt), đường kính ống và vật liệu làm ống. Tuy nhiên, có một số tiêu chuẩn chung như sau:

Độ dốc tối thiểu:

• Ống thoát nước mưa: Độ dốc tối thiểu là 0.003mm (0.3%).
• Ống thoát nước thải: Độ dốc tối thiểu thường là 1/D (D là đường kính ống tính bằng mm). Ví dụ, ống có đường kính 100mm thì độ dốc tối thiểu là 1/100 = 0.01 (1%).
• Ví dụ: Theo đường kính ống:
  • Ống 50mm: Độ dốc tối thiểu 2.5%
  • Ống 75mm: Độ dốc tối thiểu 1.5%
  • Ống 100mm: Độ dốc tối thiểu 1.2%
  • Ống 150mm: Độ dốc tối thiểu 0.8%
  • Ống 200mm: Độ dốc tối thiểu 0.5%

Độ dốc lý tưởng:

• Độ dốc lý tưởng thường được khuyến nghị từ 2% – 4% so với chiều dài ống, để đảm bảo thoát nước tốt, trơn tru và tránh tắc nghẽn.

Cách tính độ dốc thoát nước 

Độ dốc của ống thoát nước có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo tốc độ thoát nước và hiệu quả vận hành của toàn hệ thống. Trung bình, mỗi đoạn ống dài 300mm cần có độ nghiêng khoảng 6,5mm để đạt chuẩn. Như vậy, độ dốc lý tưởng nên vào khoảng 2% so với chiều dài ống. Cần tránh thiết kế ống quá nghiêng hoặc quá dốc vì điều này có thể khiến chất thải dễ bị ứ đọng và gây tắc nghẽn.

Cống thoát nước bị nghẹt thì phải làm sao? Nguyên nhân và cách xử lý nào hiệu quả? Cùng tham khảo các cách trong bài viết 

Các yếu tố ảnh hưởng đến độ dốc ống thoát nước 

Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến độ dốc của ống thoát nước đảm bảo hiệu quả thoát nước và tránh các vấn đề như tắc nghẽn, ứ đọng. Dưới đây là các yếu tố chính:

Đường kính ống thoát nước 

Đường kính của ống thoát nước ảnh hưởng trực tiếp đến lưu lượng và tốc độ xả thải. Thông thường, các loại ống thoát nước có đường kính trung bình khoảng 300mm; riêng đối với hệ thống thoát nước đô thị quy mô lớn thì đường kính có thể lên đến 400mm. Với hộ gia đình, loại ống phổ biến thường có kích thước từ 150mm đến 200mm.

Khi lựa chọn đường ống thoát nước, cần đảm bảo đường kính ống chính luôn lớn hơn hoặc bằng đường kính vòng lớn nhất của các ống nhánh nối vào. Đồng thời, kích thước đường ống cũng phải phù hợp với lưu lượng nước thải dự kiến dựa trên diện tích phục vụ và mật độ dân cư trong khu vực.

Vận tốc dòng chảy

Vận tốc dòng chảy của nước thải bị  phụ thuộc bởi chất liệu của đường ống, cụ thể như sau:

• Ống kim loại: Vận tốc dòng chảy tối đa không vượt quá 8m/s.
• Ống phi kim loại: Vận tốc giới hạn ở mức 4m/s.
• Ống bằng xi măng: Vận tốc dòng chảy không nên vượt quá 1m/s.

Độ dốc nhỏ nhất

Độ dốc của đường ống xả thải được xác định dựa trên phần đường kính của ống xả. Khi lắp đặt hệ thống ống thoát bồn cầu, độ dốc của đường ống phải đạt tối thiểu 1/D. Trong đó, D là số đo đường kính của ống được tính theo đơn vị mm. Đặc biệt, với đường ống thải nước mưa, độ dốc đường phải đạt tối thiểu 0,003mm.

Độ dày của ống thoát nước thải

Khi lựa chọn độ dày cho ống thoát nước, bạn nên căn cứ vào đường kính của ống để đảm bảo độ bền và hiệu quả sử dụng. Cụ thể:

• Ống có đường kính từ 200 – 300mm, độ dày tối đa nên là 0,06D.
• Ống có đường kính từ 350 – 450mm, độ dày không vượt quá 0,7D.
• Ống có đường kính từ 500 – 900mm, độ dày tối đa là 0,8D.
• Ống có đường kính lớn hơn 900mm nên chọn loại có độ dày không vượt quá 0,9D.

Hậu quả của độ dốc thoát nước không đạt chuẩn

Độ dốc thoát nước không đạt chuẩn có thể gây ra nhiều hậu quả tiêu cực, ảnh hưởng đến cả công trình xây dựng và đời sống sinh hoạt. Dưới đây là một số hậu quả chính:

Tắc nghẽn hệ thống thoát nước:

• Độ dốc quá nhỏ hoặc không có độ dốc: Nước thải và chất rắn không thể tự chảy đi một cách hiệu quả dẫn đến tình trạng ứ đọng, lắng cặn và gây tắc nghẽn đường ống.
• Độ dốc không đều: Sự thay đổi đột ngột về độ dốc có thể làm giảm tốc độ dòng chảy ở những đoạn dốc ít tạo điều kiện cho chất thải tích tụ.

Rò rỉ và thấm dột:

• Nước ứ đọng do độ dốc không đảm bảo có thể ngấm ngược vào các mối nối gây rò rỉ và thấm dột ra bên ngoài công trình.
• Tình trạng này kéo dài sẽ làm hỏng kết cấu xây dựng gây ẩm mốc  ảnh hưởng đến thẩm mỹ và độ bền của công trình.

Ngập úng:

• Trong các hệ thống thoát nước mưa, độ dốc không đủ sẽ làm nước chảy chậm không kịp thoát khi mưa lớn gây ngập úng cục bộ hoặc trên diện rộng.
• Điều này gây bất tiện cho giao thông, sinh hoạt và có thể gây thiệt hại về tài sản.

Suy giảm chất lượng công trình:

• Nước thấm dột lâu ngày sẽ làm hư hỏng các vật liệu xây dựng như bê tông, sắt thép, gạch, vữa làm giảm tuổi thọ của công trình.

Phát sinh chi phí sửa chữa:

• Khắc phục các sự cố tắc nghẽn, rò rỉ, thấm dột do độ dốc thoát nước không chuẩn sẽ tốn kém chi phí nhân công và vật liệu.
• Việc sửa chữa lớn có thể làm gián đoạn sinh hoạt và hoạt động của công trình.

Mất mỹ quan:

• Tình trạng ẩm mốc, vết bẩn do rò rỉ nước sẽ làm mất đi vẻ đẹp thẩm mỹ của công trình.

Ảnh hưởng đến sức khỏe:

• Nước thải ứ đọng là môi trường thuận lợi cho vi khuẩn, nấm mốc và các tác nhân gây bệnh phát triển, ảnh hưởng đến sức khỏe của người sử dụng.
• Mùi hôi từ hệ thống thoát nước không đảm bảo cũng gây khó chịu và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.

Tốn kém chi phí lắp đặt ban đầu (trong một số trường hợp):

• Việc lắp đặt hệ thống thoát nước không đúng tiêu chuẩn ngay từ đầu có thể không tối ưu về mặt thiết kế và vật liệu dẫn đến chi phí thi công cao hơn so với một hệ thống được tính toán và lắp đặt đúng cách.

Bảng quy định độ dốc dành cho ống thoát nước

Dưới đây là bảng tính độ dốc thoát nước tiêu chuẩn: 

• Bảng tính độ dốc hệ thống thoát nước sản xuất và nước mưa:

Lưu ý: Độ dốc của cống thoát nước nằm ngang không được vượt quá 0,15 (tức 15%), ngoại trừ các đoạn nhánh ngắn có chiều dài dưới 1,5m nối từ thiết bị vệ sinh ra ngoài.

Trong quá trình thiết kế và lắp đặt hệ thống xả thải, tiêu chuẩn độ dốc thoát nước giữ vai trò quan trọng trong quá trình vận hành. Với bài viết trên, hy vọng bạn đã có những hiểu biết chi tiết giúp xây dựng và hoàn thiện hệ thống xả nước thải cho gia đình.

Hưng Thịnh

Tôi là Hưng Thịnh từng tốt nghiệp đại Tài Nguyên và Môi Trường Hà Nội. Có 15 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực vệ sinh môi trường. Tôi là chuyên gia trong lĩnh vực xử lý chất thải, Hút bể phốt, Thông tắc cống, Nuôi cấy và vận chuyển bùn vi sinh trên toàn quốc. Nếu cần hỗ trợ có thể liên hệ đến chúng tôi bạn sẽ được các chuyên gia đầu nghành tư vấn giải pháp xử lý triệt để.