Trong hệ thống xử lý nước thải sinh hoạt, bể tự hoại 3 ngăn đóng vai trò then chốt trong việc lắng, phân hủy và làm sạch sơ bộ chất thải trước khi thải ra môi trường. Tuy nhiên, để đảm bảo hiệu quả xử lý cũng như độ bền của công trình, việc tuân thủ tiêu chuẩn thiết kế bể tự hoại 3 ngăn là yếu tố bắt buộc. Bài viết sau sẽ giúp bạn nắm rõ các yêu cầu kỹ thuật, kích thước phù hợp và nguyên lý hoạt động theo đúng quy chuẩn hiện hành.
Sơ đồ và nguyên lý của bể tự hoại 3 ngăn
Bể tự hoại 3 ngăn hay còn gọi là bể phốt, hầm cầu, hầm tự hoại 3 ngăn là hệ thống xử lý nước thải sinh hoạt tại chỗ, thường được sử dụng ở những khu vực chưa có hệ thống thoát nước công cộng. Chức năng chính của bể là thu chứa và phân hủy các loại chất thải hữu cơ từ sinh hoạt hàng ngày như phân, nước tiểu và thức ăn thừa.
Các chất thải sau khi vào bể chứa sẽ được phân tách làm 3 quá trình phân hủy gồm chất lỏng, khí và chất rắn (lắng xuống đáy bể) nhằm giảm thiểu ô nhiễm.
Theo tiêu chuẩn thiết kế bể tự hoại 3 ngăn sẽ gồm 3 ngăn là ngăn chứa, ngăn lọc và ngăn lắng.
- Ngăn chứa: Đây là ngăn có thể tích lớn nhất, chiếm khoảng 1/2 tổng thể tích của bể. Các chất thải sẽ được đưa trực tiếp tại đây. Tại đây, các chất thải sẽ phân hủy thành bùn, chất thải rắn sẽ lắng xuống đấy, chất thải nhẹ hơn sẽ được chuyển tiếp sang ngăn lọc tiếp theo.
- Ngăn lọc: Tại đây, bùn thải từ ngăn chứa sẽ chảy qua ngăn lọc. Các chất thải lơ lửng sẽ được xử lý sạch. Thường chiếm 1/4 tổng thể tích của bể.
- Ngăn lắng: Có kích thước tương đương ngăn lọc. Các chất thải rắn khó phân hủy từ ngăn chứa sẽ tiếp xử lý tại ngăn này rồi lắng xuống đáy, nước trong sẽ được xả ra ngoài.
Nguyên lý hoạt động của bể phốt 3 ngăn khá đơn giản như sau:
- Sau khi xả nước, các chất thải gồm chất xơ, đạm, chất béo… có trong nước tiểu, phân sẽ theo đường ống chảy xuống ngăn chứa rồi phân hủy. Sau thời gian phân hủy, chất thải sẽ biến thành bùn và lắng xuống đáy bể.
- Các chất thải nhẹ hơn và khó phân hủy như tóc, kim loại, nhựa… sẽ được chuyển qua bể lọc và bể lắng rồi đọng lại ở bể lắng. Sau một thời gian sẽ chảy ra ngoài hoặc hóa thành khí nếu gặp điều kiện thích hợp.
Bạn có thể tham khảo thêm các Bản cad bể tự hoại 3 ngăn để có góc nhìn chi tiết nhất.
Vị trí lắp đặt theo tiêu chuẩn thiết kế bể tự hoại
Theo tiêu chuẩn thiết kế bể tự hoại 3 ngăn thì bể phốt nên đặt nằm dưới vị trí nhà vệ sinh, bởi đây là vị trí thuận tiện nhất trong việc đi các đường ống dẫn thải. Giúp giảm thiểu được số lần chuyển hướng đường ống nhằm giảm thiểu tình trạng tắc ống hoặc trào ngược trong đường ống.
Bể phốt nên đặt cách xa bể nước sạch ít nhất 2m giúp đảm bảo bể nước sạch không bị ngấm nguồn nước bẩn sau thời gian dài sử dụng.
Ngoài ra, bể tự hoại cũng có thể đặt cách nhà vệ sinh khoảng 3-5m. Với vị trí này bể tự hoại không gây ảnh hưởng tới kết cấu ngôi nhà, tiện lợi việc sửa chữa, bảo dương dễ dàng hơn. Tuy nhiên vị trí này yêu cầu đường ống và các mối nối dài hơn kéo theo tình trạng dễ tắc nghẹt hơn.
Tiêu chuẩn thiết kế bể tự hoại 3 ngăn
Bể tự hoại – mặc dù chỉ là phục vụ cho nhu cầu của mỗi hộ gia đình. Nhưng đây lại là vấn đề ảnh hưởng trực tiếp với môi trường nói chung. Chính vì vậy, chúng ta cần tìm hiểu tiêu chuẩn thiết kế bể tự hoại 3 ngăn. Theo nhà nước quy định, và tiêu chuẩn chung, cũng như bể tự hoại 3 ngăn nói riêng. Cần đáp ứng những yêu cầu sau đây.
Tổng dung tích bể V = tổng dung tích ướt + dung tích phần lưu
V = Vư + Vk
Trong đó, dung tích ướt của nhà tiêu tự hoại gồm 4 vùng:
- Vùng tích lũy bùn cặn đã qua quá trình phân hủy (Vt)
- Vùng chứa cặn chưa được phân hủy (Vb)
- Vùng tách cặn thừa (vùng lắng) (Vn)
- Vùng tích lũy váng có trong bể(Vv)
Cách tính toán thiết kế bể tự hoại 3 ngăn
Công thức tính dung tích bể phốt
Công thức tính toán bể tự hoại về dung tích lắng:
Vư = Vn + Vb + Vt + Vv
Dung tích vùng lắng, khi thiết kế bể tự hoại 3 ngăn. Được xác định theo loại nước thải. Thời gian lưu nước, và lượng nước thải chảy vào bể. Tính cả giá trị lưuu lượng tức thời của dòng nước thải.
Tiêu chuẩn thời gian lưu nước tối thiểu
Thời gian lưu nước tối thiểu trong bể. Đây là một trong những tiêu chí, ảnh hưởng tới chất lượng của việc lắng cặn. Và yếu tố này cũng tác động tới sự vận hành của bể phốt. Cũng như đánh giá xem chất lượng của bể là thế nào.
Tiêu chuẩn này cần được đảm bảo với những thông số sau đây:
Tiêu chuẩn dung tích vùng lắng
Vn = Q.tn = N.qo.tn /1000
Trong đó:
- N: là số người sử dụng bể
- qo: Tiêu chuẩn nước thải
Dung tích vùng phân hủy cặn tươi
Vb = 0,5.N.tb/1000
Tiêu chuẩn thời gian để phân hủy cặn tươi theo nhiệt độ:
Tiêu chuẩn dung tích vùng lưu bùn đã phân hủy
Vùng bùn đã phân hủy, là vùng chứa những chất thải đã được phân hủy. Và được lắng, tích tụ tại đó. Dung tích vùng này sẽ được theo công thức:
Vt = r.N.T/1000
Trong đó:
- r: lượng cặn đã phân hủy tính theo đơn vị 1người/năm
(Với bể tự hoại xử lý nước đen và nước xám: r=40; bể tự hoại chỉ xử lý nước thải màu đen từ khu vệ sinh: r=30)
- T: thời gian giữa 2 lần hút cặn.
Tiêu chuẩn dung tích vùng tích lũy váng
Dung tích vùng tích lũy váng thường được lấy bằng (0,4-0,5) Vt. Hoặc có thể lấy sơ bộ với chiều cao lớp váng bằng 0,2 – 0,3m.
Dung tích phần lưu không trên mặt nước
Phần lưu không trên mặt nước: Là phần được tính từ mặt nước. Lên tấm đan nắp bể.
Dung tích của phần này, sẽ được tính bằng 20% dung tích ướt. Hoặc theo cấu tạo của bể. Chiều cao phần lưu không này không dưới 0,2m. Và các vùng này của các ngăn bể phải được thông với nhau.
Tiêu chuẩn kích thước bể tự hoại
Trong tiêu chuẩn thiết kế bể tự hoại 3 ngăn. Chắc chắn bạn không thể bỏ qua yêu số này đâu nhé.
Với tiêu chuẩn nước thải mỗi người hàng ngày là 150L. Nhiệt độ trung bình 20o, và chu lỳ hút cặn 3 năm/lần. Lúc này, kích thước tối thiểu của bể tự hoại xử lý nước đen và nước xám được tính như sau.
Bạn nên bố trí tấm chắn dòng chảy ngập mặt nước từ 0,4m. Để tránh hiện tượng lớp váng nổi lên mặt nước.
Miệng dòng chảy cách lớp bùn tối thiểu 0,3m. Đầu trên của dòng chảy tối thiểu 0,15m. Cốt đáy vào phải cao hơn cốt đáy ra tối thiểu là 0,05m. Khoảng cách giữa mép trên của cửa thông đến mặt nước tối thiểu là 0,3m.
Tất cả những thông số này, đều nằm trong tiêu chuẩn thiết kế bể tự hoại 3 ngăn. Để giúp cho dòng chảy của bể có thể diễn ra một cách suôn sẻ nhất.
Cách lắp ống bể phốt:
Bất cứ một hệ thống bể phốt nào, khi xây dựng đều cần phải có ống thông hơi. Trong tiêu chuẩn thiết kế bể tự hoại 3 ngăn. Thì đường kính ống thống hơi không dưới 60mm. Đồng thời ống thông hơi phải được dẫn thẳng lên mái nhà, ít nhất là 0,7m.
Bạn có thể tham khảo thêm bài viết: Cách đặt ống trong bể tự hoại. Để có thể nắm thêm thông tin về cách lắp ống bể phốt.
Công thức tính toán bể tự hoại 3 ngăn tiêu chuẩn
- Thể tích phần lắng của bể tự hoại ( W1, m3).
- Thể tích phần chứa và lên men cặn (W2, m3)
- Tổng thể tích của bể tự hoại ( W, m3 )
W = W1 + W2
Trong đó:
a: Tiêu chuẩn nước thải 1 người/ ngày
T1: Thời gian nước lưu lại trong bể
T2: Thời gian giữa 2 lần hút bùn cặn lên men (từ 1 – 3 ngày)
N: Số người sử dụng nhà tiêu tự hoại
Cách xây bể tự hoại 3 ngăn đạt tiêu chuẩn
Xây bể tự hoại 3 ngăn đúng tiêu chuẩn sẽ giúp đảm bảo hiệu quả xử lý chất thải và tránh gây ô nhiễm môi trường.
Hiện nay, bể tự hoại 3 ngăn chủ yếu được xây bằng 2 cách là xây bằng gạch hoặc xây bằng bê tông cốt thép được đúc nguyên khối. Mỗi loại sẽ có cách xây dựng khác nhau nhưng chúng đều phải đảm bảo được các tiêu chuẩn về thiết kế và cấu tạo trong quá trình xây dựng.
Xây bể phốt 3 ngăn sử dụng gạch
Xây bể phốt 3 ngăn bằng gạch là một phương pháp truyền thống, tiết kiệm chi phí và khá phổ biến ở Việt Nam. Nguyên vật liệu cần thiết để tiến hành xây dựng bể phốt 3 ngăn như sau:
- Gạch đặc M75: Dòng gạch có độ bền B5 thích hợp sử dụng trong thi công các công trình yêu cầu khả năng chịu lực cao như bể phốt.
- Vữa xi măng cát vàng M75: Loại vữa kết dính chắc chắn, đảm bảo độ bền và ổn định cho các hạng mục xây dựng chịu tải.
Kích thước bể phốt tiêu chuẩn dành cho 4 – 6 người là:
- Chiều dài: 2,4m – 3m
- Chiều rộng: 1.,2m – 1,5m
- Chiều sâu: 1,2m – 1,5m
- Độ dày mặt trong và ngoài bể: 20mm
Trong đó, ngăn chứa chiếm 60%, ngăn lắng 25%, ngăn lọc 15%.
Quy trình xây dựng:
- Đào hố móng: Đảm bảo chiều sâu phù hợp đáy hơi nghiêng về ngăn chứa.
- Xây tường: Dùng gạch đặc, xây theo kiểu “giăng đôi”, trát xi măng 2 mặt để chống thấm.
- Ngăn vách: Dùng gạch tạo vách ngăn giữa các ngăn, có lỗ chênh lệch cao thấp để dòng chảy lưu thông.
- Nắp đậy: Đúc nắp bê tông có lỗ thăm, lỗ thông khí.
- Hệ thống ống: Lắp đặt ống xả từ nhà vệ sinh, ống thoát ra môi trường và ống thông hơi.
- Trét tường: Tiến hành trét tường có độ dày 10mm lớp đầu tiên thực hiện khía bay và 10mm lớp ngoài cần miết thật kỹ, tránh hở mạch.
- Chống thấm: Sử dụng xi măng nguyên chất để chống thấm cho bể, đảm bảo không rò rỉ.
Lưu ý:
Khi xây dựng, tay nghề xây của thợ cần đảm bảo mạch vữa no, dày, có độ đều nhau và miết kỹ càng.
Mặt trong và đáy bể cần đặt lưới Inox đi kèm thép chống nứt để hạn chế chống thấm nước (độ dày của thép là 200mm).
Xây bể phốt 3 ngăn sử dụng bê tông cốt thép đúc nguyên khối
Xây bể phốt 3 ngăn bằng bê tông cốt thép đúc nguyên khối là lựa chọn hiện đại, độ bền cao, chống thấm nước tuyệt đối và ít phải bảo trì.
Đối với loại hầm cầu này, nên sử dụng bê tông cốt thép mác 200 – đây là cấp độ tiêu chuẩn đảm bảo độ bền chắc và khả năng chống thấm vượt trội cho bể phốt. Khi thi công bể phốt bằng bê tông cốt thép nguyên khối, cần đặc biệt chú ý đến các điểm nối ống dẫn. Nếu các vị trí này không được lắp đặt cẩn thận và chắc chắn, rất dễ xảy ra tình trạng rò rỉ nước gây ảnh hưởng đến công năng và tuổi thọ công trình.
Xây bể tự hoại 3 ngăn bằng composite
Việc xây bể phốt bằng vật liệu composite được xem là giải pháp hiện đại trong thi công bể phốt. Loại bể này hoạt động theo nguyên lý tương tự như bể 3 ngăn truyền thống đảm bảo khả năng chống thấm và ngăn rò rỉ hiệu quả. Bể được gia công sẵn tại nhà máy bằng vật liệu composite sau đó được vận chuyển đến công trình và lắp ráp hoàn chỉnh để đưa vào sử dụng.
Trên đây là tiêu chuẩn thiết kế bể tự hoại 3 ngăn. Hy vọng bài viết này, sẽ phần nào giúp bạn được phần nào. Trong việc thiết kế, cũng như xây dựng bể phốt cho gia đình mình.
Tôi là Hưng Thịnh từng tốt nghiệp đại Tài Nguyên và Môi Trường Hà Nội. Có 15 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực vệ sinh môi trường. Tôi là chuyên gia trong lĩnh vực xử lý chất thải, Hút bể phốt, Thông tắc cống, Nuôi cấy và vận chuyển bùn vi sinh trên toàn quốc. Nếu cần hỗ trợ có thể liên hệ đến chúng tôi bạn sẽ được các chuyên gia đầu nghành tư vấn giải pháp xử lý triệt để.
