Chất thải sinh hoạt là gì? Hướng dẫn phân loại rác chuẩn

Chất thải sinh hoạt hay còn gọi là rác thải sinh hoạt là phần không thể tránh khỏi của cuộc sống hiện đại. Nếu không được quản lý đúng cách, chúng sẽ gây ra áp lực lớn đối với môi trường. Loại chất thải này xuất hiện khắp nơi, từ các hộ gia đình cho đến cơ quan, trường học. Bài viết này cung cấp cái nhìn toàn diện về chất thải sinh hoạt, làm rõ khái niệm, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phân loại rác thải theo quy định, và giới thiệu các giải pháp xử lý bền vững mới nhất năm 2025.

Tìm hiểu về chất thải sinh hoạt

Hiểu rõ bản chất và các loại chất thải sinh hoạt là bước đầu tiên để quản lý và xử lý chúng một cách có trách nhiệm và hiệu quả.

Định nghĩa chất thải sinh hoạt

Chất thải sinh hoạt (hay rác thải sinh hoạt) là thuật ngữ chung chỉ các loại chất thải phát sinh từ hoạt động sống hàng ngày của con người tại nơi ở (rác thải hộ gia đình), nơi làm việc, trường học, khu dân cư, và các địa điểm công cộng khác. Thành phần của chúng rất đa dạng, bao gồm thức ăn thừa, bao bì (túi nilon, chai lọ, hộp giấy), giấy vụn, vải, đồ dùng hỏng, và nhiều vật liệu khác bị loại bỏ.

Chất thải rắn sinh hoạt là gì?

Chất thải rắn sinh hoạt (thường viết tắt là CTS sinh hoạt) là một bộ phận chủ yếu của chất thải sinh hoạt, tồn tại ở thể rắn. Đây là đối tượng chính cần được thu gom, phân loại và xử lý. Thành phần chính của chất thải rắn sinh hoạt bao gồm:

• Rác hữu cơ dễ phân hủy: Chủ yếu là thức ăn thừa, vỏ rau củ quả, bã trà/cà phê, lá cây, cỏ…

• Rác tái chế: Giấy các loại (sạch), nhựa tái chế được (chai PET, HDPE…), kim loại (lon nhôm, sắt vụn…), thủy tinh (chai lọ nguyên vẹn), hộp giấy đựng đồ uống (đã làm sạch).

• Rác vô cơ không/khó tái chế: Bao gồm các loại nhựa không tái chế, nilon bẩn, vải vụn, đồ gốm sứ vỡ, thủy tinh vỡ, cao su, da…

• Chất thải nguy hại sinh hoạt: Pin, ắc quy, bóng đèn huỳnh quang, vỏ chai lọ hóa chất, nhiệt kế thủy ngân vỡ, thiết bị điện tử nhỏ hỏng…

Tác động tiêu cực của chất thải sinh hoạt chưa qua xử lý

Việc quản lý và xử lý chất thải sinh hoạt không đúng cách gây ra những hệ lụy nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người và gây ô nhiễm môi trường sống nặng nề.

Ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng

• Nguồn lây bệnh: Các bãi rác tự phát, thùng rác không được vệ sinh là môi trường lý tưởng cho ruồi, muỗi, chuột và các vi sinh vật gây bệnh (vi khuẩn, virus, nấm) phát triển, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh truyền nhiễm như tả, lỵ, sốt xuất huyết, bệnh về đường hô hấp và tiêu hóa.

• Ô nhiễm không khí: Mùi hôi thối từ quá trình phân hủy rác hữu cơ gây khó chịu, ảnh hưởng tâm lý và có thể kích ứng đường hô hấp, đặc biệt ở người già, trẻ em và người có bệnh nền như hen suyễn. Khí thải từ việc đốt rác không kiểm soát chứa nhiều chất độc hại (dioxin, furan) có khả năng gây ung thư.

• Ô nhiễm nguồn nước: Nước rỉ rác từ các bãi chôn lấp không hợp vệ sinh hoặc rác thải bị vứt trực tiếp xuống sông hồ có thể chứa kim loại nặng, hóa chất độc hại, vi sinh vật gây bệnh, thẩm thấu vào nguồn nước ngầm hoặc gây ô nhiễm nguồn nước mặt, ảnh hưởng trực tiếp đến nước sinh hoạt và sức khỏe người dân.

Gây ô nhiễm và suy thoái môi trường

• Ô nhiễm đất: Rác thải, đặc biệt là nhựa, kim loại nặng và hóa chất nguy hại, tồn tại lâu dài trong đất làm thay đổi cấu trúc đất, giảm độ phì nhiêu, ảnh hưởng đến cây trồng và hệ sinh vật đất.

• Ô nhiễm nước (mở rộng): Không chỉ nước ngầm và sông hồ, rác thải nhựa trôi ra biển đang gây ra thảm họa ô nhiễm nhựa đại dương, giết chết sinh vật biển và đi vào chuỗi thức ăn của con người qua vi nhựa.

• Mất mỹ quan đô thị và nông thôn: Các đống rác tự phát, rác thải trôi nổi trên kênh rạch làm mất đi vẻ đẹp cảnh quan, ảnh hưởng đến du lịch và chất lượng sống.

• Góp phần vào biến đổi khí hậu: Quá trình phân hủy rác hữu cơ trong điều kiện yếm khí tại các bãi chôn lấp sinh ra khí metan (CH4), một loại khí nhà kính có khả năng giữ nhiệt mạnh hơn CO2 gấp nhiều lần, làm trầm trọng thêm tình trạng nóng lên toàn cầu.

Giải pháp giảm thiểu tác động

Nhận thức rõ những tác động này, việc quản lý, phân loại và xử lý chất thải sinh hoạt một cách khoa học, hiệu quả là vô cùng cấp thiết để bảo vệ sức khỏe cộng đồng và môi trường bền vững.

Phân loại chất thải sinh hoạt

Phân loại rác thải sinh hoạt đúng cách không chỉ giúp bảo vệ môi trường mà còn góp phần thúc đẩy quá trình tái chế và tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên.

Phân loại theo tính chất rác thải

• Rác hữu cơ: Bao gồm thức ăn thừa, vỏ trái cây, rau củ. Đây là loại rác có thể phân hủy tự nhiên và thường được sử dụng để làm phân hữu cơ.
• Rác vô cơ: Gồm nhựa, thủy tinh, kim loại, giấy bẩn. Các loại rác này cần được xử lý đặc biệt hoặc tái chế tùy trường hợp.
• Rác tái chế: Bao gồm các vật liệu sạch như chai nhựa, lon kim loại, giấy báo, có thể tái sử dụng hoặc tái chế để sản xuất sản phẩm mới.

Phân loại theo cách xử lý

• Rác tái chế: Được thu gom và chuyển đến các nhà máy tái chế để tái sử dụng nguyên liệu.
• Rác nguy hại: Pin, bóng đèn, hóa chất cần được xử lý tại các cơ sở chuyên dụng.
• Rác hữu cơ: Sử dụng làm phân bón hữu cơ hoặc xử lý sinh học.

Hướng dẫn phân loại chất thải sinh hoạt hiệu quả tại nhà

Để việc phân loại rác trở nên dễ dàng và hiệu quả hơn, bạn nên:

• Sử dụng các thùng rác có màu sắc khác nhau:
  • Xanh lá cây: Rác hữu cơ.
  • Vàng: Rác tái chế.
  • Đỏ: Rác nguy hại hoặc không tái chế.
• Thực hiện việc phân loại ngay từ khi bỏ rác, tránh trộn lẫn các loại rác với nhau.
• Thu gom rác định kỳ để giữ vệ sinh môi trường xung quanh.

Lợi ích của việc phân loại chất thải sinh hoạt

Việc phân loại rác thải sinh hoạt mang lại nhiều lợi ích vượt trội cho môi trường, cộng đồng và kinh tế.

1. Bảo vệ môi trường: Phân loại rác giúp giảm lượng rác thải bị chôn lấp hoặc đổ ra môi trường, hạn chế ô nhiễm đất, nước và không khí.
2. Tiết kiệm tài nguyên và năng lượng: Tái chế các vật liệu hữu ích như nhựa, giấy, kim loại giúp tiết kiệm nguyên liệu thô và giảm năng lượng sản xuất.
3. Nâng cao nhận thức cộng đồng: Thói quen phân loại rác thải giúp nâng cao ý thức bảo vệ môi trường và xây dựng một cộng đồng sống xanh, bền vững hơn.

Những sai lầm phổ biến khi phân loại rác thải

Để việc phân loại đạt hiệu quả cao nhất, cần tránh những sai lầm phổ biến sau:

Gộp chung các loại rác: 

• Đây là sai lầm cơ bản nhất, làm mất đi ý nghĩa của việc phân loại và gây khó khăn, tốn kém cho quá trình xử lý về sau.

Phân loại sai vật liệu tái chế:

• Bỏ giấy dính dầu mỡ, thức ăn (vd: hộp pizza) vào thùng giấy tái chế.
• Bỏ các loại nhựa không thể tái chế (vd: màng bọc thực phẩm, xốp) vào thùng rác tái chế.
• Không làm sạch đồ tái chế (chai lọ, hộp đựng thực phẩm) trước khi bỏ đi.

Nhầm lẫn rác hữu cơ và rác thải khác: 

• Bỏ tã bỉm, băng vệ sinh, vỏ thuốc… vào thùng rác hữu cơ.

Xử lý sai rác nguy hại:

• Vứt pin, bóng đèn, nhiệt kế vỡ, đồ điện tử hỏng vào thùng rác thông thường. Đây là hành động cực kỳ nguy hiểm, tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ và phát tán chất độc ra môi trường.

Thiếu thông tin về quy định địa phương: 

• Không nắm rõ loại rác nào được thu gom tái chế tại khu vực mình sinh sống.

Chất thải sinh hoạt là một phần không thể tránh khỏi trong cuộc sống hàng ngày, nhưng nếu được quản lý và phân loại đúng cách, chúng có thể giảm thiểu đáng kể tác động tiêu cực lên môi trường. Hãy bắt đầu từ chính gia đình bạn để xây dựng một lối sống xanh, bền vững hơn.

Hưng Thịnh

Tôi là Hưng Thịnh từng tốt nghiệp đại Tài Nguyên và Môi Trường Hà Nội. Có 15 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực vệ sinh môi trường. Tôi là chuyên gia trong lĩnh vực xử lý chất thải, Hút bể phốt, Thông tắc cống, Nuôi cấy và vận chuyển bùn vi sinh trên toàn quốc. Nếu cần hỗ trợ có thể liên hệ đến chúng tôi bạn sẽ được các chuyên gia đầu nghành tư vấn giải pháp xử lý triệt để.