Trong thời đại công nghiệp hóa, hiện đại hóa ngày nay, ô nhiễm môi trường đã và đang trở thành một trong những vấn đề nhức nhối toàn cầu. Không chỉ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người, ô nhiễm còn hủy hoại hệ sinh thái làm biến đổi khí hậu và đe dọa sự sống của muôn loài. Trước thực trạng đáng báo động này, việc nhận thức rõ nguyên nhân, hậu quả và cùng chung tay hành động vì một môi trường xanh – sạch – đẹp là điều vô cùng cấp thiết.
Ô nhiễm môi trường là gì?
Ô nhiễm môi trường là hiện tượng môi trường tự nhiên bị ô nhiễm bởi con người đưa hóa chất gây ô nhiễm vào môi trường tự nhiên. Các hóa chất này làm biến đổi bất lợi của các thành phần tự nhiên trong môi trường như nước, không khí, đất, sinh vật sống, tài nguyên thiên nhiên…
Nguyên nhân gây ra ô nhiễm môi trường xuất phát từ các yếu tố bên ngoài, chủ yếu là do tác động của con người như: Chất thải công nghiệp, khí thải từ nhà máy, phương tiện giao thông, phân bón hóa học, tiếng ồn, chất phóng xạ, nhiệt…
Phân loại ô nhiễm môi trường
Hiện nay, ô nhiễm môi trường được phân thành 8 loại chính như sau:
- Ô nhiễm môi trường đất: Môi trường đất bị ô nhiễm bởi sự thải bỏ các chất thải công nghiệp, nông nghiệp dẫn đến sự tích tụ các hóa chất độc hại như kim loại nặng, hóa chất công nghiệp, rác thải sinh hoạt… dẫn đến đất bị nhiễm nhiều chất xenobiotic độc hại khiến đất trở nên khô cằn, thiếu chất dinh dưỡng.
- Ô nhiễm môi trường nước: Môi trường nước bị ô nhiễm chủ yếu do sự xả thải các hóa chất độc hại, vi khuẩn, chất thải từ nhà máy chưa qua xử lý hoặc xử lý không đạt chuẩn, nước thải sinh hoạt… ra môi trường ảnh hưởng trực tiếp đến nguồn nước gây hại cho sinh vật trong môi trường nước, con người…
- Ô nhiễm không khí: Đây là tình trạng không khí bị ô nhiễm bởi bụi bẩn, mùi hôi, hóa chất độc hại dạng khí… phát sinh chủ yếu từ các nguồn xe cộ, nhà máy công nghiệp, khu xí nghiệp, hoạt động đốt rơm rạ, rác thải… Các chất ô nhiễm chủ yếu là CO, NOx, SO2, bụi mịn PM3, PM2.5…
- Ô nhiễm ánh sáng: Ánh sáng nhân tạo từ đèn đường, quảng cáo.. vượt mức cho phép gây ảnh hưởng đến sinh quyển, chu kỳ sinh học tự nhiên của động thực vật, tấm nhìn con người…
- Ô nhiễm tiếng ồn: Âm thanh vượt mức cho phép (trên 85dB) gây ảnh hưởng đến sức khỏe và tinh thần của con người, động vật.
- Ô nhiễm nhiệt: Nhiệt độ môi trường tăng cao vượt quá mức bình thường dẫn đến hiện tượng nóng lên toàn cầu, băng hà tan chảy làm tăng mực nước biển gây xói mòn đất ở của con người, sinh vật, động thực vật.
- Ô nhiễm tầm nhìn: Môi trường xung quanh bị che phủ hoặc biến đổi do sự hiện diện của các chất ô nhiễm như bụi mịn, khói, khí thải, các tòa nhà, công trình… khiến tầm nhìn bị giảm.
- Ô nhiễm nhựa: Đây là mối ô nhiễm nguy hại toàn cầu do lượng rác thải nhựa từ sản xuất và sử dụng hàng ngày. Đây là sự tích tụ của nhựa và các hạt nhựa trong môi trường gây ảnh hưởng xấu đến động vật hoang dã, môi trường sống hoang dã và con người.
Nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường
Các nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường rất đa dạng có thể chia thành hai nhóm chính:
Nguyên nhân do hoạt động của con người (nhân tạo)
Đây là nguyên nhân chủ yếu và gây ra phần lớn ô nhiễm môi trường hiện nay.
- Hoạt động công nghiệp:
- Xả thải khí thải độc hại (SO2, NOx, CO, CO2, bụi mịn,…) từ các nhà máy, xí nghiệp vào không khí.
- Xả nước thải chưa qua xử lý hoặc xử lý chưa đạt chuẩn ra sông, hồ, biển gây ô nhiễm nguồn nước.
- Chất thải rắn công nghiệp (kim loại nặng, hóa chất độc hại,…) không đúng quy trình gây ô nhiễm đất và nước.
- Sử dụng nhiên liệu hóa thạch (than đá, dầu mỏ, khí đốt) trong sản xuất năng lượng và hoạt động công nghiệp góp phần vào hiệu ứng nhà kính và ô nhiễm không khí.
- Hoạt động nông nghiệp:
- Sử dụng quá mức và không đúng cách thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ, phân bón hóa học gây ô nhiễm đất và nguồn nước.
- Chăn nuôi gia súc, gia cầm với quy mô lớn thải ra lượng lớn chất thải hữu cơ, khí metan (CH4) gây ô nhiễm không khí và nước.
- Đốt rơm rạ sau thu hoạch tạo ra khói bụi và khí độc hại gây ô nhiễm không khí.
- Hoạt động giao thông vận tải:
- Khí thải từ các phương tiện giao thông (ô tô, xe máy, tàu thuyền, máy bay) chứa nhiều chất độc hại như CO, NOx, VOCs, bụi mịn gây ô nhiễm không khí đô thị nghiêm trọng.
- Rò rỉ dầu mỡ trong quá trình vận hành và tai nạn giao thông gây ô nhiễm đất và nước.
- Ô nhiễm tiếng ồn từ các phương tiện giao thông ảnh hưởng đến sức khỏe con người và động vật.
- Hoạt động sinh hoạt:
- Xả nước thải sinh hoạt chưa qua xử lý hoặc xử lý chưa đúng cách ra môi trường gây ô nhiễm nguồn nước.
- Vứt rác thải bừa bãi, không phân loại, đặc biệt là rác thải nhựa khó phân hủy, gây ô nhiễm đất, nước và mất mỹ quan đô thị.
- Đốt chất thải sinh hoạt tạo ra khói bụi và khí độc hại.
- Sử dụng các chất tẩy rửa, hóa chất gia dụng không đúng cách gây ô nhiễm nguồn nước.
- Khai thác tài nguyên:
- Khai thác khoáng sản bừa bãi gây phá hủy cảnh quan, ô nhiễm đất và nước do chất thải và hóa chất sử dụng trong quá trình khai thác.
- Rò rỉ dầu khí trong quá trình khai thác và vận chuyển gây ô nhiễm biển và đất liền.
- Phá rừng để khai thác gỗ và chuyển đổi mục đích sử dụng đất gây xói mòn, lũ lụt và mất đa dạng sinh học.
- Xây dựng:
- Bụi bẩn và tiếng ồn từ các công trình xây dựng gây ô nhiễm không khí và tiếng ồn.
- Chất thải xây dựng không được xử lý đúng cách gây ô nhiễm đất và nguồn nước.
- Hoạt động quân sự:
- Thử nghiệm và sử dụng vũ khí hạt nhân, vũ khí hóa học gây ô nhiễm phóng xạ và hóa chất độc hại trên diện rộng.
- Các hoạt động quân sự thông thường cũng thải ra khí thải và chất thải gây ô nhiễm môi trường.
Nguyên nhân tự nhiên
Mặc dù không phải là nguyên nhân chính, một số yếu tố tự nhiên cũng có thể gây ra ô nhiễm môi trường:
- Thiên tai:
- Núi lửa phun trào thải ra tro bụi, khí độc (SO2, CO2,…) gây ô nhiễm không khí và đất.
- Cháy rừng tự nhiên tạo ra khói bụi và khí độc hại.
- Lũ lụt có thể cuốn theo chất thải, bùn đất gây ô nhiễm nguồn nước.
- Xói mòn đất do mưa lớn hoặc gió mạnh làm suy thoái đất và gây ô nhiễm nguồn nước.
- Các quá trình tự nhiên khác:
- Phân hủy xác động thực vật tạo ra các chất hữu cơ gây ô nhiễm nước nếu vượt quá khả năng tự làm sạch của môi trường.
- Một số vùng đất tự nhiên có hàm lượng kim loại nặng hoặc các chất độc hại cao, khi bị tác động có thể gây ô nhiễm môi trường xung quanh.
- Bão bụi có thể làm giảm chất lượng không khí.
- Thủy triều đỏ (sự nở hoa của tảo độc) gây ô nhiễm môi trường biển.
Hiểu rõ các nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường là bước đầu tiên để tìm ra các giải pháp hiệu quả nhằm bảo vệ và cải thiện chất lượng môi trường sống.
Những hậu quả nghiêm trọng của ô nhiễm môi trường
Ô nhiễm môi trường gây nên rất nhiều hậu quả trong cuộc sống, không chỉ tác động tiêu cực tới sức khỏe mà còn cả môi trường sống và nền kinh tế xã hội cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Dưới đây là những tác hại nghiêm trọng của ô nhiễm môi trường không thể nào không nhắc đến như:
Đối với sức khỏe con người:
Không khí ô nhiễm là nguyên nhân dẫn đến các bệnh về hô hấp như hen suyễn, viêm phổi, ung thư phổi.
Nguồn nước bị ô nhiễm ảnh hưởng trực tiếp đền đường ăn uống gây ra các bệnh đường ruột, tiêu chảy, nhiễm khuẩn, thậm chí ung thư.
Ô nhiễm đất khiến thực phẩm nhiễm kim loại nặng, khi con người hay động thực vật ăn phải gây rối loạn nội tiết và suy giảm miễn dịch.
Đối với môi trường sống
Ô nhiễm không khí gây ra các cơn mưa axit, làm suy thoái rừng và các hệ sinh thái, phá hủy tầng ozone gây hiệu ứng nhà kính dẫn đến biến đổi khí hậu. Môi trường sống suy giảm dẫn đến mất cân bằng sinh học.
Chất thải công nghiệp, nông nghiệp và sinh hoạt thải ra các chất độc hại làm ô nhiễm sông, hồ, biển gây hại cho các sinh vật dưới nước và làm cạn kiệt oxy.
Hóa chất độc hại, rác thải không được xử lý làm ô nhiễm đất ảnh hưởng đến sự phát triển của cây trồng và các sinh vật trong đất gây xói mòn và suy thoái đất.
Khí thải nhà kính từ các hoạt động của con người gây ra hiệu ứng nhà kính, làm tăng nhiệt độ trái đất dẫn đến các hiện tượng thời tiết cực đoan như bão, lũ lụt, hạn hán, làm tan băng ở hai cực và nước biển dâng cao.
Ô nhiễm đất làm thay đổi cấu trúc đất làm dễ bị xói mòn do mưa và gió gây mất chất dinh dưỡng và ảnh hưởng đến nông nghiệp.
Đối với kinh tế – xã hội
Ô nhiễm môi trường đất và nước làm giảm năng suất cây trồng và vật nuôi gây thiệt hại cho ngành nông nghiệp và thủy sản. Đồng thời làm mất mỹ quan đô thị và các khu du lịch tự nhiên làm hạn chế sự phát triển của ngành du lịch và nuôi trồng khiến nền kinh tế bị suy giảm.
Bên cạnh đó, chi phí xử lý ô nhiễm và khắc phục hậu quả gây tốn kém ảnh hưởng đến kinh tế quốc gia.
Sức khỏe suy giảm do ô nhiễm môi trường làm giảm khả năng làm việc và năng suất lao động. Việc điều trị các bệnh liên quan đến ô nhiễm môi trường gây ra gánh nặng lớn cho hệ thống y tế và người dân.
Các biện pháp giảm ô nhiễm môi trường bạn cần biết
Để ngăn ngừa ô nhiễm môi trường thì bạn cần phải lưu ý một số vấn đề sau:
- Có ý thức tự giác bảo vệ môi trường, vứt rác đúng nơi quy định, không xả rác lung tung.
- Tuyên truyền, thực hiện các chương trình giáo dục nhằm nâng cao nhận thức cho mọi người cùng chung tay giảm ô nhiễm môi trường.
- Hạn chế sử dụng các chất tẩy rửa quá nhiều, có thể thay thế chất tẩy rửa thành chất vi sinh để ngăn ngừa tắc đường ống thoát nước.
- Hoàn thiện hệ thống pháp luật về bảo vệ và phòng chống ô nhiễm môi trường. Xử phạt nghiêm khắc những hành vi vi phạm.
- Có kế hoạch thanh tra, kiểm soát và giám sát môi trường.
- Xây dựng hệ thống quản lý môi trường khoa học theo tiêu chuẩn quốc tế.
- Rèn luyện, tập huấn để nâng cao chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ phụ trách công tác bảo vệ môi trường.
- Chú trọng trang bị và đầu tư các phương tiện kỹ thuật hiện đại nhằm mục đích bảo vệ môi trường hiệu quả.
- Tích cực trồng cây, gây rừng, xử lý rác thải khoa học.
- Nên sử dụng năng lượng tự nhiên như: Gió, mặt trời,… để thân thiện hơn với môi trường.
Trên đây là toàn bộ những thông tin liên quan đến vấn đề ô nhiễm môi trường là gì? Cách để giảm ô nhiễm môi trường hiệu quả? Với những thông tin bổ ích này chắc chắn các bạn đã hiểu rõ hơn về tình trạng ô nhiễm môi trường hiện nay. Hãy cùng chung tay giữ bảo vệ môi trường sống xung quanh chúng ta thật tốt nhé.
Tôi là Hưng Thịnh từng tốt nghiệp đại Tài Nguyên và Môi Trường Hà Nội. Có 15 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực vệ sinh môi trường. Tôi là chuyên gia trong lĩnh vực xử lý chất thải, Hút bể phốt, Thông tắc cống, Nuôi cấy và vận chuyển bùn vi sinh trên toàn quốc. Nếu cần hỗ trợ có thể liên hệ đến chúng tôi bạn sẽ được các chuyên gia đầu nghành tư vấn giải pháp xử lý triệt để.
