Cấu tạo bồn cầu , nguyên lý hoạt động xu hướng bồn cầu 2025

Bạn có bao giờ thắc mắc thiết bị vệ sinh quen thuộc như bồn cầu lại hoạt động theo cơ chế nào không? Hay tại sao lại có loại 1 khối, 2 khối, âm tường? Hiểu rõ cấu tạo bồn cầu không chỉ giúp bạn sử dụng đúng cách mà còn tự tin hơn khi lựa chọn mua sắm hay thậm chí tự khắc phục những sự cố nhỏ tại nhà. Bài viết này sẽ “mổ xẻ” chi tiết từng bộ phận và giải thích nguyên lý hoạt động của bồn cầu một cách dễ hiểu nhất, dựa trên các tiêu chuẩn và kiến thức cập nhật mới nhất

Các loại bồn cầu phổ biến và cấu tạo cơ bản

Trên thị trường hiện nay có nhiều loại bồn cầu khác nhau, nhưng về cơ bản, chúng thường được phân loại dựa trên cấu trúc thiết kế. Dưới đây là những loại phổ biến nhất:

Bồn cầu 1 khối (Bồn cầu liền khối)

Đúng như tên gọi, bồn cầu 1 khối có phần két nước và thân bồn (bệ ngồi) được đúc liền thành một khối thống nhất.

• Đặc điểm cấu tạo chính: Không có khe hở giữa két nước và thân bồn.
• Ưu điểm: Thiết kế liền mạch, sang trọng, dễ dàng vệ sinh do không có khe nối bám bẩn. Thường phù hợp với không gian phòng tắm hiện đại, cao cấp.
• Nhược điểm: Thường có giá thành cao hơn và nặng hơn loại 2 khối.

Bồn cầu 2 khối (Bồn cầu két rời)

Đây là loại bồn cầu phổ biến nhất tại Việt Nam, với phần két nước và thân bồn được sản xuất riêng biệt và kết nối với nhau khi lắp đặt.

• Đặc điểm cấu tạo chính: Két nước và thân bồn tách rời, nối với nhau bằng vít và gioăng cao su.

• Ưu điểm: Giá thành thường rẻ hơn loại 1 khối, dễ vận chuyển và thay thế từng bộ phận (két nước hoặc thân bồn) nếu hỏng. Phù hợp với đa số không gian nhà vệ sinh.

• Nhược điểm: Có khe hở giữa két nước và thân bồn, cần chú ý vệ sinh kỹ hơn ở vị trí này.

Bồn cầu âm tường (Bồn cầu treo tường)

Loại bồn cầu này mang đến vẻ đẹp tối giản và hiện đại cho phòng tắm, với phần két nước được ẩn hoàn toàn bên trong tường.

• Đặc điểm cấu tạo chính: Chỉ có thân bồn cầu (thường là treo tường) và nút nhấn xả lộ ra ngoài. Két nước, khung chịu lực và hệ thống ống dẫn được lắp đặt âm trong tường.

• Ưu điểm: Tính thẩm mỹ cao, tiết kiệm diện tích sàn, dễ dàng vệ sinh sàn nhà bên dưới.

• Nhược điểm: Lắp đặt phức tạp hơn, đòi hỏi kỹ thuật cao và khó sửa chữa hơn nếu có sự cố bên trong tường. Giá thành thường cao.

Khám phá chi tiết bên trong két nước bồn cầu

Két nước (hay thùng chứa nước) là “trái tim” của cơ chế xả nước. Dù bạn dùng bồn cầu 1 khối hay 2 khối, cấu tạo bên trong két nước về cơ bản bao gồm các bộ phận sau, phối hợp nhịp nhàng với nhau:

Phao bồn cầu (phao cơ hoặc phao cảm ứng)

• Chức năng: Đây là bộ phận kiểm soát mực nước bên trong két. Khi nước được bơm vào két đến mức quy định, phao sẽ nổi lên, tác động đóng van cấp nước lại, ngăn không cho nước nạp quá đầy. Khi nước được xả đi, phao hạ xuống, mở van cấp nước để nạp lại.

• Tầm quan trọng: Giúp tiết kiệm nước và đảm bảo luôn có đủ lượng nước cho lần xả tiếp theo. Phao hỏng là nguyên nhân phổ biến gây rò rỉ nước hoặc két nước không nạp đủ nước. Thiểu thêm cách chỉnh phao bồn cầu để khắc phục tình trạng này.

Van cấp nước (fill valve)

• Chức năng: Là van nối với nguồn nước cấp, được điều khiển bởi phao để mở hoặc đóng dòng nước chảy vào két.

• Tầm quan trọng: Đảm bảo nước được nạp vào két một cách tự động sau mỗi lần xả.

Lẫy gạt nước hoặc nút nhấn xả (trip lever/flush button)

• Chức năng: Là bộ phận bạn tương tác trực tiếp để bắt đầu chu trình xả nước. Khi bạn gạt tay gạt hoặc nhấn nút, nó sẽ tác động kéo xích nâng.

• Tầm quan trọng: Khởi động quá trình xả nước.

Van xả nước (flapper hoặc flush valve seat)

• Chức năng: Thường là một nắp đậy bằng cao su hoặc nhựa dẻo, nằm ở đáy két nước, bịt kín lỗ thoát nước xuống thân bồn. Khi lẫy gạt được kích hoạt, van này sẽ được nhấc lên, cho phép nước trong két ào xuống thân bồn.

• Tầm quan trọng: Quyết định việc nước có được giữ lại trong két hay xả xuống bồn cầu. Van xả bị hở hoặc chai cứng là nguyên nhân chính gây ra tình trạng nước rò rỉ liên tục xuống lòng bồn cầu.

Xích nâng (chain)

• Chức năng: Đoạn dây hoặc xích nhỏ nối từ lẫy gạt/nút nhấn đến van xả.

• Tầm quan trọng: Truyền lực tác động từ tay người dùng đến van xả. Xích quá chùng hoặc quá căng đều có thể gây vấn đề cho việc xả nước.

Ống tràn (overflow tube)

• Chức năng: Là một ống nhựa đứng thẳng trong két nước, có miệng ống thấp hơn mực nước tối đa một chút. Nếu vì lý do nào đó (phao hỏng, van cấp không đóng) mà nước trong két dâng quá cao, nước sẽ chảy qua ống tràn này xuống thẳng lòng bồn cầu thay vì tràn ra sàn nhà.
• Tầm quan trọng: Cơ chế an toàn quan trọng, ngăn ngừa tình trạng lụt lội do két nước bị đầy quá mức. Một số thiết kế tích hợp ống nạp lại (refill tube) vào ống tràn để bổ sung nước cho water seal sau khi xả.

Tìm hiểu cấu tạo thân bồn cầu (bệ ngồi)

Thân bồn cầu là phần chúng ta trực tiếp sử dụng, nơi chứa chất thải và dẫn chúng xuống hệ thống thoát nước.

Lòng bồn cầu

• Chức năng: Bề mặt bên trong, nơi chứa nước và tiếp nhận chất thải. Thiết kế lòng bồn ảnh hưởng đến hiệu quả xả rửa và khả năng chống bám bẩn. Vật liệu phổ biến là sứ vệ sinh, thường được phủ men (nano, chống bám bẩn) để tăng độ bền và dễ vệ sinh.

Đường ống thải và cổ cò (xi-phông – siphon trap)

• Chức năng: Đây là phần ống cong hình chữ S (hoặc P) đặc trưng bên dưới lòng bồn cầu. Thiết kế này tạo ra hiệu ứng xi-phông (siphon) khi xả nước, giúp hút mạnh chất thải xuống đường ống thoát. Đồng thời, phần cong này cũng giữ lại một lượng nước nhất định.

• Tầm quan trọng: Quyết định hiệu quả xả thải và là yếu tố then chốt để ngăn mùi hôi.

Bộ phận giữ nước (water seal)

• Chức năng: Là lượng nước luôn được giữ lại ở phần thấp nhất của đường ống cong (cổ cò) sau mỗi lần xả. Lớp nước này tạo thành một “nút chặn” hiệu quả.

• Tầm quan trọng: Ngăn chặn khí gas và mùi hôi từ đường ống cống và bể phốt bốc ngược trở lại vào nhà vệ sinh. Đây là một trong những bộ phận cấu tạo quan trọng nhất đảm bảo vệ sinh. Nếu mực nước này quá thấp, mùi hôi có thể xuất hiện.

Đường dẫn nước vành (rim holes)

• Chức năng: Là các lỗ nhỏ nằm dọc theo vành trên của lòng bồn cầu. Khi xả, nước từ két sẽ chảy qua các lỗ này, tỏa đều xuống thành bồn để cuốn trôi chất thải và làm sạch lòng bồn. Một số thiết kế hiện đại có kiểu xả xoáy (vortex) không dùng nhiều lỗ nhỏ mà dùng 1-2 lỗ lớn tạo dòng nước xoáy mạnh mẽ.

• Tầm quan trọng: Đảm bảo lòng bồn cầu được làm sạch hiệu quả sau mỗi lần đi vệ sinh.

Các bộ phận quan trọng khác

Ngoài két nước và thân bồn, còn có các bộ phận phụ trợ hoàn thiện chức năng và trải nghiệm sử dụng:

Nắp đậy bồn cầu

• Chức năng: Che đậy lòng bồn khi không sử dụng, giữ vệ sinh, ngăn mùi (ở mức độ nhất định), và tạo bề mặt ngồi.

• Các loại phổ biến: Nắp thường, nắp đóng êm (slow close – giảm tiếng ồn), nắp rửa cơ, nắp rửa điện tử (bidet thông minh với nhiều tính năng như tự rửa, sấy khô, sưởi ấm…). Cấu tạo nắp điện tử phức tạp hơn nhiều.

• Tầm quan trọng: Tăng tính thẩm mỹ, vệ sinh và tiện nghi.

Vòi xịt vệ sinh (bidet sprayer)

• Chức năng: Vòi phun nước cầm tay lắp đặt cạnh bồn cầu, dùng để vệ sinh cá nhân sau khi đi vệ sinh hoặc vệ sinh bồn cầu, sàn nhà tắm.

• Cấu tạo cơ bản: Đầu vòi phun, cò bấm, dây dẫn nước, van khóa (thường là van T chia nước từ nguồn cấp cho bồn cầu).

• Tầm quan trọng: Cung cấp giải pháp vệ sinh tiện lợi và sạch sẽ.

Nguyên lý hoạt động của bồn cầu diễn ra như thế nào?

Dù cấu tạo có vẻ phức tạp với nhiều bộ phận, nguyên lý hoạt động chung của hầu hết các loại bồn cầu bệt khá đơn giản và dựa trên nguyên tắc vật lý cơ bản (trọng lực và hiệu ứng xi-phông):

1. Kích hoạt xả: Khi bạn nhấn nút hoặc gạt tay gạt, lẫy gạt sẽ kéo xích nâng, nhấc van xả (flapper) ở đáy két nước lên.

2. Nước chảy xuống: Van xả mở ra, toàn bộ lượng nước được chứa trong két sẽ nhanh chóng chảy qua lỗ van xả xuống thân bồn thông qua các đường dẫn nước vành (rim holes) và có thể cả một lỗ phun chính (jet hole) ở đáy lòng bồn (đối với kiểu xả siphon jet).

3. Tạo hiệu ứng xi-phông: Lượng nước lớn đổ nhanh vào lòng bồn làm đầy đoạn ống cong hình chữ S (cổ cò/xi-phông). Khi nước dâng qua điểm cao nhất của đoạn cong và bắt đầu chảy xuống, nó tạo ra một hiệu ứng hút chân không (siphon) mạnh mẽ, kéo theo toàn bộ chất thải và nước trong lòng bồn xuống đường ống thoát và bể phốt.

4. Kết thúc chu trình xả: Khi nước trong két cạn, van xả sẽ tự động đóng lại nhờ trọng lực (hoặc thiết kế của nó).

5. Nạp lại nước: Đồng thời, khi nước trong két cạn, phao sẽ hạ xuống, mở van cấp nước. Nước sạch bắt đầu chảy vào két để nạp đầy lại cho lần sử dụng tiếp theo. Một phần nhỏ nước cũng được dẫn qua ống nạp lại (refill tube) để bổ sung mực nước trong lòng bồn, đảm bảo bộ phận giữ nước (water seal) luôn đủ để ngăn mùi hôi. Chu trình kết thúc khi phao nổi lên đủ cao để đóng van cấp nước.

Cấu tạo đặc trưng của bồn cầu xổm

Mặc dù ít phổ biến hơn trong các công trình hiện đại, bồn cầu xổm (squat toilet) vẫn được sử dụng ở một số nơi. Cấu tạo của nó đơn giản hơn nhiều:

• Thân bồn: Thường làm bằng sứ hoặc vật liệu composite, là một khối duy nhất với bề mặt để đặt chân và phần lõm dẫn chất thải.

• Bộ xả nước: Thường là một van xả thủ công (van gạt, nút nhấn) hoặc bể chứa nước nhỏ treo tường được kết nối với đường ống dẫn nước đến phần trước hoặc sau của bồn để xả trôi chất thải. Không có két nước tích hợp và cơ chế xi-phông phức tạp như bồn cầu bệt.

Hiểu cấu tạo để nhận biết sự cố thường gặp

Việc nắm rõ cấu tạo giúp bạn dễ dàng phán đoán nguyên nhân của một số vấn đề phổ biến:

• Nước chảy rỉ liên tục vào lòng bồn: Thường do van xả (flapper) bị kênh, chai cứng hoặc đóng không kín. Cũng có thể do mực nước trong két quá cao (phao chỉnh sai) làm nước tràn qua ống tràn. Xem ngay cách khắc phục bồn cầu bị chảy nước hiệu quả tại nhà để khắc phục.
• Két nước không nạp đủ nước hoặc nạp quá chậm: Nguyên nhân có thể do phao bị kẹt, van cấp nước bị tắc nghẽn hoặc nguồn cấp nước yếu.
• Nút nhấn/tay gạt bị kẹt hoặc không hoạt động: Kiểm tra lẫy gạt, xích nâng có bị đứt, kẹt hay quá chùng/căng không.
• Xả nước yếu, không cuốn trôi hết chất thải: Có thể do mực nước trong két thấp (chỉnh lại phao), van xả mở chưa đủ lớn (chỉnh xích), đường ống thoát bị tắc nghẽn một phần, hoặc hệ thống thông hơi bể phốt có vấn đề. Một trong những nguyên nhân tắc bồn cầu phổ biến, hoặc hệ thống thông hơi bể phốt có vấn đề.
• Có mùi hôi bốc lên từ bồn cầu: Nguyên nhân chính thường là do mực nước trong water seal quá thấp (bị hút cạn, bốc hơi do ít sử dụng) hoặc lớp đệm/gioăng giữa thân bồn và sàn nhà bị hở.

Từ két nước với hệ thống phao, van phức tạp đến thân bồn với đường ống xi-phông thông minh, mỗi bộ phận của bồn cầu đều đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo hoạt động hiệu quả, vệ sinh và tiện nghi. Việc nắm vững cấu tạo bồn cầu không chỉ thỏa mãn sự tò mò mà còn là kiến thức hữu ích giúp bạn lựa chọn sản phẩm phù hợp, sử dụng bền lâu và thậm chí tự xử lý những trục trặc nhỏ. Hy vọng bài viết chi tiết này đã cung cấp cho bạn cái nhìn toàn diện và sâu sắc về thiết bị vệ sinh không thể thiếu này.

Hưng Thịnh

Tôi là Hưng Thịnh từng tốt nghiệp đại Tài Nguyên và Môi Trường Hà Nội. Có 15 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực vệ sinh môi trường. Tôi là chuyên gia trong lĩnh vực xử lý chất thải, Hút bể phốt, Thông tắc cống, Nuôi cấy và vận chuyển bùn vi sinh trên toàn quốc. Nếu cần hỗ trợ có thể liên hệ đến chúng tôi bạn sẽ được các chuyên gia đầu nghành tư vấn giải pháp xử lý triệt để.